ឯកសារចងក្រងអំពីឧបករណ៍តន្ត្រីដ៏កម្រមួយ រួមទាំងអ្នកធ្វើ ​និងអ្នកផ្ទាត់ឧបករណ៍កម្រនោះ

«ខ្ញុំសប្បាយចិត្តណាស់ដែលបានចែករំលែកចំណេះដឹងអំពីអង្កួចទៅកាន់មនុស្សដទៃទៀត។ ពេលដែលបានបង្ហាញពីរបៀបធ្វើអង្កួចបែបនេះ ខ្ញុំត្រេកអរណាស់។ ពិតជាត្រេកអរមែន! ខ្ញុំមានអារម្មណ៍សាទរជាមួយនឹងគម្រោងនេះ ព្រោះខ្ញុំយល់ឃើញថា ក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវ នឹងយកព័ត៌មាននេះ ទៅផ្សព្វផ្សាយឱ្យបានកាន់តែទូលំទូលាយ ដើម្បីឱ្យបងប្អូនដឹងអំពីប្រវត្តិរបស់អង្កួច!» (ប្រសាសន៍របស់អ្នកធ្វើអង្កួច ព្រឹទ្ធាចារ្យ ប៊ិន សុង)

 

ទោះបីជាឧបករណ៍«អង្កួច»ត្រូវបានអ្នកស្រាវជ្រាវរកឃើញថា មានច្រើនប្រភេទនៅទូទាំងពិភពលោកក៏ដោយ ប៉ុន្តែប្រភេទអង្កួចរបស់កម្ពុជា នៅតែមានលក្ខណៈពិសេសប្លែកពីគេ។ ហើយ អង្កួច គឺជាចំណែកនៃមរតកវប្បធម៌កម្ពុជាដ៏មានតម្លៃមួយថែមទៀតផង។ សព្វថ្ងៃនេះ អង្កួច និងទំនៀមទម្លាប់នៃការផ្ទាត់ ឬលេងឧបករណ៍តន្ត្រីដ៏កម្រនេះ កំពុងតែហៀបនឹងបាត់បង់ ដែលតម្រូវឱ្យអភិរក្សយ៉ាងឆាប់បំផុត។ ការផ្លាស់ប្តូរនៃបទដ្ឋានសង្គម និងវប្បធម៌របស់កម្ពុជានាពាក់កណ្តាលសតវត្សចុងក្រោយនេះ បូករួមនឹងការបំផ្លិចបំផ្លាញក្នុងសម័យខ្មែរក្រហម បានបន្សល់មនុស្សតែប៉ុន្មាននាក់ចុងក្រោយប៉ុណ្ណោះដែលចេះពីរបៀបធ្វើ និងផ្ទាត់អង្កួច។ ដោយមានការគាំទ្រពីកម្មវិធី ចំណេះដឹង ស្តីអំពីសម្ភារៈដែលជិតបាត់បង់ របស់សារមន្ទីរនៃចក្រភពអង់គ្លេស និងអង្គការយូណេស្កូប្រចាំនៅប្រទេសកម្ពុជា ពួកយើងបានចងក្រងឯកសារដ៏មានតម្លៃ អំពីឧបករណ៍អង្កួចនិងការធ្វើអង្កួច នៅក្នុងខេត្តសៀមរាប។ គោលបំណងនៃការចងក្រងនេះ គឺដើម្បីជួយអភិរក្សចំណេះដឹងដ៏មានតម្លៃមួយនេះ ទុកជាប្រយោជន៍និងជាការកំសាន្តដល់មនុស្សជំនាន់នេះនិងជំនាន់ក្រោយៗទៀត។ នៅក្នុងកូនសៀវភៅនេះ យើងខ្ញុំបានចែករំលែករឿងរ៉ាវដ៏កម្រខ្លះៗជុំវិញរឿងដ៏អស្ចារ្យជាច្រើនដែលយើងបានរៀនសូត្រពីគម្រោងនេះ។ ជាមួយគ្នានេះដែរ ពួកយើងក៏បានផលិតវីដេអូឯកសារ អំពី អង្កួច អ្នកធ្វើ និងអ្នកផ្ទាត់អង្កួច ដែលអាចឱ្យអស់លោកអ្នករកទស្សនាបានដោយសេរីតាមប្រព័ន្ធអនឡាញ។ យើងខ្ញុំសូមអញ្ជើញអស់លោកអ្នកចូលរួមទស្សនាទាំងអស់គ្នា ឱ្យបានច្រើនកុះករ។ យើងខ្ញុំសូមថ្លែងអំណរគុណដល់អ្នកធ្វើ និងអ្នកផ្ទាត់ ឬលេងអង្កួច ដែលចូលរួមជួយលើគម្រោងនេះ ពោរពេញដោយក្តីអំណរ ក៏ដូចជាចែករំលែកចំណេះដឹង និងជំនាញដល់ពួកយើងខ្ញុំ។ អ្នកទាំងអស់នោះ រួមមាន លោកព្រឹទ្ធាចារ្យ ប៊ិន សុង, លោកព្រឹទ្ធាចារ្យ ក្រាក់ ជី, លោក ជី មុនីវង់ និងលោក ជី ចិន។ ឆ្លៀតក្នុងឱកាសនេះដែរ យើងខ្ញុំក៏សូមអរគុណដល់លោកយាយ ឡាវ ម៉ិច, អ្នកនាង គើយ លក្ខិណា និងលោក គើយ រដ្ឋា និងក្រុមគ្រួសាររបស់លោកតា ម៉ុង គើយ។ ដោយសារតែមានការអនុញ្ញាតពីក្រុមគ្រួសារនេះហើយ ទើបយើងខ្ញុំ អាចមានឱកាសចងក្រងរឿងរ៉ាវរបស់ពួកគាត់ក្នុងកូនសៀវភៅមួយក្បាលនេះ ដើម្បីថែរក្សា ការពារ និងចែករំលែក។ យើងខ្ញុំសង្ឃឹមថា លទ្ធផលនៃគម្រោងនេះនឹងញ៉ាំងចិត្តប្រជាជនកម្ពុជា និងប្រជាជនជុំវិញពិភពលោក ឱ្យងាកមកផ្តល់តម្លៃ និងយល់ដឹងអំពីសារៈសំខាន់នៃឧបករណ៍អង្កួចនាពេលបច្ចុប្បន្ន និងទៅថ្ងៃអនាគត។

 

 

 

លោកព្រឹទ្ធាចារ្យ ប៊ិន សុង

 

«សន្ទូចបងមួយ បងយកទៅចង ក្រពើខាំបង ខាំដាច់ថ្នេរខោ! អ្នកណាប៉ារ៉ោៗ ដេរខោឱ្យបង!» (រំលឹកទំនុកចម្រៀងបទ «សន្ទូច» ដោយព្រឹទ្ធាចារ្យ ប៊ិន សុង»

 

លោកព្រឹទ្ធាចារ្យ ប៊ិន សុង (កើតឆ្នាំ ១៩៤២) ហើយក៏ប្រហែលជានៅសល់តែគាត់ម្នាក់ទេ ដែលចេះធ្វើអង្កួចដែក នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ព្រឹទ្ធាចារ្យ ប៊ិន សុង បានស្គាល់អង្កួចដែកជាលើកដំបូងតាំងតែពីគាត់នៅក្មេង តាមរយៈបុរសជនជាតិកួយម្នាក់ដែលដើរកាត់ភូមិរបស់គាត់។ ដោយសារតែចង់ស្គាល់ច្បាស់ពីឧបករណ៍មួយនេះ គាត់បានរៀនលេងដោយខ្លួនឯង និងរៀនពីរបៀបធ្វើនៅពេលក្រោយៗមកទៀត។ ទោះបីគាត់នៅក្មេងក៏ដោយ តែដោយសារតែមានជំនាញធ្វើអង្កួចនេះច្បាស់ បណ្តាលឱ្យមនុស្សជាច្រើនចាប់ផ្តើមស្គាល់គាត់។ ដូចគ្នានឹងសិល្បករក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដែរ ព្រឹទ្ធាចារ្យ ប៊ិន សុង បានឈប់ធ្វើឧបករណ៍តន្ត្រីមួយប្រភេទនេះ នៅគ្រាដែលខ្មែរក្រហមក្តោបក្តាប់អំណាចទាំងស្រុងនាកំឡុងឆ្នាំ ១៩៧៥ ។ នៅពេលដែលក្រុមស្រាវជ្រាវនៃគម្រោងនេះទៅជម្រុញលើកទឹកចិត្តគាត់ឱ្យធ្វើអង្កួចដែកឡើងវិញនៅចុងឆ្នាំ ២០១៩ គាត់ក៏បានប្រាប់ថា គាត់ឈប់ធ្វើឧបករណ៍នេះ ប្រហែលហាសិបឆ្នាំទៅហើយ។ ពីដំបូង ព្រឹទ្ធាចារ្យ ប៊ិន សុង រួញរាមិនចង់ទទួលសំណូមពរពីយើងខ្ញុំនោះទេ។ គាត់ព្រួយបារម្ភថា ភ្នែកគាត់ចាប់ផ្តើមខ្សោយទៅៗ មិនអាចធ្វើអង្កួចដែកទៀតបាន។ លើសពីនោះទៀត ធ្មេញគាត់បាក់សឹងអស់ ដូច្នេះគាត់មិនអាចសាកល្បងលេងឧបករណ៍ដែលគាត់ធ្វើនោះបានទេ។ តែទោះជាយ៉ាងណា គាត់យល់ព្រមចូលរួមជួយក្នុងគម្រោងនេះ។ ក្រោយមក គាត់បានប្រាប់យើងខ្ញុំថា៖ «ខ្ញុំជរាណាស់ហើយ។ តែបន្ទាប់ពីគិតយូរៗទៅ ខ្ញុំយល់ថា វាពិតជាមានសារៈសំខាន់ណាស់ រឿងផ្ទេរចំណេះដឹងនេះទៅកាន់ក្មេងជំនាន់ក្រោយ។ ប្រសិនបើខ្ញុំមិនចែករំលែក តើនរណានឹងចែករំលែកចំណេះទាំងអស់នេះបាន។ ប្រសិនបើខ្ញុំមិនធ្វើពេលនេះ អញ្ចឹងពេលណាទើបសាកសម?» សារមន្ទីរនៃចក្រភពអង់គ្លេស នឹងរក្សាអង្កួចដែក ព្រមទាំងវីដេអូដែលបង្ហាញគ្រប់ជំហាននៃការធ្វើអង្កួចដែក ដែលលោកព្រឹទ្ធាចារ្យ ប៊ិន សុង បានធ្វើនេះ ទុកក្នុងសមុច្ច័យ។ ខណៈពេលដែលព្រឹទ្ធាចារ្យ ប៊ិន សុង សំដែងនូវភាពរីករាយដែលដឹងថាមនុស្សជុំវិញពិភពលោកនឹងអាចរៀនពីអង្កួចដែក គាត់ក៏មិនភ្លេចផ្តាំផ្ញើទៅកាន់ក្មេងៗជំនាន់ក្រោយនៅក្នុងស្រុកថា៖ «សូមកុំបោះបង់ឧបករណ៍អង្កួចនេះ! នេះគឺជាវប្បធម៌ និងកេរតំណែលរបស់យើង!»

 

«ខ្ញុំសូមប្រាប់ដល់ក្មេងៗជំនាន់ក្រោយថា ធ្វើយ៉ាងណា សូមមេត្តាលេងអង្កួចនេះឱ្យបានគ្រប់ៗគ្នា។ រៀនលេងឱ្យបានទាំងអស់គ្នា! បើមានគ្រូណាចេះផ្ទាត់ ឬចេះលេង ត្រូវទៅរៀនពីគេដើម្បីឱ្យបានចេះគ្រប់ៗគ្នា! សូមឱ្យវាបន្តទៅមុខទៀត កុំឱ្យវាបាត់បង់!»(ព្រឹទ្ធាចារ្យ ប៊ិន សុង)

 

 

 

 

 

 

 

 

ព្រឹទ្ធាចារ្យ សុន សឿន

 

 

«ខ្ញុំកាលពីដើម ពេលដែលនៅកម្លោះ ខ្ញុំតែងតែដើរលេងផ្ទះនារីៗរាល់ពេលយប់។ បើទៅដល់ផ្ទះអ្នកដែលខ្ញុំស្រឡាញ់ ហើយពេលទៅដល់ គេដេកលក់បាត់ ខ្ញុំផ្ទាត់ដើម្បីហៅនាង។ ពេលដែលហៅយូរៗ នាងក៏ភ្ញាក់ ហើយក្រោកមកជួបខ្ញុំ។ ហើយពួកយើងក៏អង្គុយលេងជាមួយគ្នា។ ខ្ញុំអាចហៅមកជួបកន្លែងណាក៏បានដែរ ឱ្យតែនាងបានឮសំឡេងអង្កួចនេះ។» (ព្រឹទ្ធាចារ្យ សុន សឿន)

 

 

ព្រឹទ្ធាចារ្យ សុន សឿន និង ប៊ិន សុង (កើតនៅអំឡុងឆ្នាំ ១៩៤២ ដូចគ្នា) និងក្លាយជាមិត្តសម្លាញ់នឹងគ្នាតាំងតែពីយូរយារណាស់មកហើយ។ ពួកគាត់ទាំងពីរនាក់បានធំដឹងក្តីនៅអំឡុងឆ្នាំ ១៩៥០ និង ១៩៦០ ស្ថិតក្នុងភូមិព្រះគោ ខេត្តសៀមរាប។ ហើយក្រោយមកទៀត ពួកគាត់ក៏បានសាងផ្នួសក្នុងពេលជាមួយគ្នាថែមទៀតផង។

កាលនៅពីក្មេង ពេលដែលលោកព្រឹទ្ធាចារ្យ ប៊ិន សុង ចាប់ផ្តើមចេះផ្ទាត់ ឬលេង និងធ្វើអង្កួចដែកនេះ ព្រឹទ្ធាចារ្យ សុន សឿន ក៏បានចាប់ចិត្តលេងអង្កួចដែកនេះជាមួយគ្នាផងដែរ។ ហើយក្រោយមក គាត់ក៏ចេះលេងឧបករណ៍តន្ត្រីនេះយ៉ាងស្ទាត់ជំនាញ។ បើតាមភាសាតំបន់ ឧបករណ៍នេះ ត្រូវបានអ្នកស្រុកឱ្យឈ្មោះថា «សត្វក្ងោក» ដោយសារតែរូបរាងរបស់វាដូចសត្វក្ងោក ដែលជាប្រភេទសត្វបក្សី។ កាលនោះ កុមារទាំងពីរនាក់នេះ តែងតែដាក់អង្កួចក្នុងហោប៉ៅជាប់ជាប្រចាំ ដើម្បីផ្ទាត់កំសាន្តនៅពេលណាដែលពួកគេដើរលេងតាមភូមិក្បែរៗនោះ។

លុះពេលដែលក្មេងប្រុសទាំងពីរនាក់នេះធំដឹងក្តីឡើង ប្រុសៗជំទង់ជំនាន់នោះ ក៏និយមប្រើអង្កួច ដើម្បីលែបខាយសម្តី (ញ៉ែ) ដាក់នារីៗ។ ពាក្យពេចន៍ទាំងឡាយអាចនឹងរាយតាមអង្កួចនេះបាន គ្រាន់តែថា ត្រូវការពេលបន្តិចដើម្បីឈ្វេងយល់ពីភាសារបស់អង្កួច។ ក្នុងយុវភាព កម្លោះសុង និងសឿន តែងតែប្រើអង្កួចដើម្បីបំពេញបំណងមួយនេះ។

 

«សន្ទូចសំតង អារ៉ងកញ្ឆែប! ឈរអែបកៀនទឹក ចែកស្រាបងផឹក បងរាំឱ្យមើល!» (រំលឹកទំនុកចម្រៀងព្រឺន ដោយព្រឹទ្ធាចារ្យ ប៊ិន សុង»

 

 

ក្រៅពីមាននាទីជាឧបករណ៍នាំពាក្យពេចន៍អន្ទងចិត្តហៅនារីជាទីស្រលាញ់របស់គេ អង្កួចតែងតែត្រូវគេផ្ទាត់ប្រគំជាភ្លេងសម្រាប់ចម្រៀង «ព្រឺន»។ ហើយបទចម្រៀងដែលមានប្រជាប្រិយបំផុតនាពេលនោះ គឺបទ «សន្ទូច»។ អ្នកលេងអង្កួចជាច្រើន មិនថាស្រី ឬប្រុសទេ អាចចូលរួមច្រៀង និងរាំកំសាន្តទាំងអស់គ្នា ដោយផ្ទាត់អង្កួចដៃម្ខាង និងរាំដៃម្ខាង។ មនុស្សម្នាឯទៀតក៏អាចចូលរួមលេង និងស្តាប់អង្កួចបានដែររាល់ពេលមានពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំ ឬបុណ្យភូមិផ្សេងៗ។

 

លោក ក្រាក់ ជី

 

«គេលេងអង្កួចនៅតាមផ្ទះគេ។ ថ្ងៃណាគេទំនេរ គេកាន់ទៅផ្ទាត់នៅតាមវាលស្រែជាដើម។ បើគេនៅក្បែរស្រះស្រង់ គេយកទៅផ្ទាត់នៅក្បែរមាត់ស្រះស្រង់។» (លោក ក្រាក់ ជី)

 

 

លោក ក្រាក់ ជី (កើតឆ្នាំ ១៩៥០) ជាកសិករ និងជាអ្នកធ្វើអង្កួច មកពីភូមិស្រះស្រង់ ដែលនៅជិតបង្កើយនឹងអង្គរវត្ត។ លោកនៅតែដិតដាមនឹងអនុស្សាវរីយ៍កាលពីកុមារ គឺរាល់ពេលដែលឪពុករបស់លោកផ្ទាត់អង្កួចលំហែអារម្មណ៍នាពេលល្ងាច។ គាត់ក៏នៅចាំដែរថា ក្មេងៗនៅជំនាន់នោះទិញអង្កួចឫស្សីពីអ្នកធ្វើអង្កួចតាមភូមិ ដើម្បីយកទៅលក់ឱ្យភ្ញៀវទេសចរណ៍ដែលមកកំសាន្តនៅតំបន់អង្គរ។

ចំពោះអង្កួចដែកវិញ កម្លោះៗចូលចិត្តផ្ទាត់វាចែចង់ស្រីៗដែលគេពេញចិត្ត។ លោក ជី ក៏នៅចាំរឿងដាក់ក្រមួនស្នេហ៍នៅលើឧបករណ៍នេះ ដើម្បីធ្វើឱ្យប្រាកដថា វិធីអន្ទងចិត្តដោយប្រើអង្កួចលាបក្រមួនស្នេហ៍នេះ មានប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់។

នៅពាក់កណ្តាលឆ្នាំ ១៩៩០ លោក ក្រាក់ ជី មានចំណាប់អារម្មណ៍ធ្វើអង្កួច។ កូនប្រុសគាត់ លោក ជី ចិន ធ្លាប់ទិញអង្កួចពីអ្នកធ្វើអង្កួចដ៏ល្បីឈ្មោះម្នាក់ គឺលោកតា ម៉ុង គើយ ដែលរស់នៅភូមិព្រះដាក់។ ហើយគាត់ក៏យកអង្កួចដែលទិញបាននោះ ទៅលក់ឱ្យភ្ញៀវទេសចរណ៍។

តាមការអង្កេតលើការធ្វើអង្កួចរបស់លោកតា ម៉ុង គើយ លោក ក្រាក់ ជី ក៏សម្រេចចិត្តថានឹងរៀនធ្វើឧបករណ៍នេះដែរ។ ផ្នែកមួយដែលជម្រុញឱ្យគាត់ធ្វើឧបករណ៍នេះ គឺរឿងបង្កើតប្រាក់ចំណូល។ ហើយផ្នែកមួយទៀតគឺគោលបំណងដែលចង់ឱ្យប្រពៃណីតមកពីដូនតា នៅបន្តរស់រានទៅថ្ងៃមុខ។

សព្វថ្ងៃនេះ ក្រៅពីធ្វើស្រែចម្ការ លោក ក្រាក់ ជី ក៏មានតួនាទីជាមេភូមិផងដែរ។ ដូច្នេះហើយ គាត់មិនសូវមានពេលច្រើនមកធ្វើអង្កួចដូចពេលមុនៗនោះទេ។ ប៉ុន្តែ ដើម្បីធ្វើឱ្យប្រាកដថា ទំនៀមទម្លាប់នេះនៅតែអាចបន្តទៅមុខបាន គាត់បានបង្រៀនកូនប្រុស និងចៅប្រុសៗគាត់ពីរបៀបធ្វើអង្កួច។ ឥឡូវនេះ ឱ្យតែបានកាន់អង្កួចនៅក្នុងដៃម្តងណា គាត់នឹករឭកដល់ឪពុកគាត់ម្តងហ្នឹង។

 

«កម្លោះក្រមុំញ៉ែគ្នានឹងអង្កួចកាលពីសម័យមុន វាដូចនឹងយើងសព្វថ្ងៃដែរ ដែលប្រើទូរស័ព្ទទាក់ទងគ្នា។ ប៉ុន្តែពេលនោះ គេប្រើអង្កួចដើម្បីទាក់ទងគ្នា។» (លោក ក្រាក់ ជី)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

លោក ជី ចិន

 

«មនុស្សភាគតិចណាស់ដែលស្គាល់ តែមិនស្គាល់មានភាគច្រើន។ អ្នកដែលស្គាល់ ភាគច្រើនជាមនុស្សចាស់។ ពេលចាស់ៗឃើញខ្ញុំផ្ទាត់អង្កួចនៅប្រាសាទ គាត់និយាយថា៖ «ចៅ! នេះហើយជាអង្កួច។ ឧបករណ៍នេះមានតាំងពីបុរាណ។» ប៉ុន្តែក្មេងៗសួរខ្ញុំថា៖ «បង! បងកាន់អ្វីហ្នឹង? តើវាជាប្រដាប់ជួសសំណាញ់មែនទេ?» ខ្ញុំប្រាប់ពួកគេថា៖ «មិនមែនទេ! វាជាអង្កួច។ គេប្រើវាសម្រាប់លេងភ្លេង។» ខ្ញុំក៏ផ្ទាត់ឲ្យគេស្តាប់ ហើយគេក៏នាំគ្នាសើច។ គេសប្បាយចិត្ត។» (លោក ជី ចិន)

 

 

កាលពីក្មេង លោក ជី ចិន (កើតឆ្នាំ ១៩៨៨) បានដើរលក់អង្កួចឫស្សីឱ្យភ្ញៀវទេសចរណ៍នៅប្រាសាទតាព្រហ្ម ដែលស្ថិតនៅមិនឆ្ងាយប៉ុន្មានពីភូមិស្រះសង់ដែលជាភូមិគាត់។ ក្រោយធំដឹងក្តី លោក ចិន បានក្លាយជាអ្នកផ្ទាត់អង្កួចដ៏ប៉ិនប្រសព្វ និងជាអ្នកលក់ឧបករណ៍តន្ត្រីមួយនេះ ដ៏ជោគជ័យម្នាក់ថែមទៀតផង។

ដោយសារតែកំណើននៃការលក់របស់ លោក ចិន ចេះតែកើនឡើងជាលំដាប់ និងដោយនឹករឭកដល់ឪពុកខ្លួនដែលជាអ្នកលេងអង្កួចឫស្សីដ៏មានទេពកោសល្យផងនោះ លោក ក្រាក់ ជី ដែលជាឪពុករបស់ លោក ចិន (បានរៀបរាប់នៅផ្នែកខាងលើ) ក៏បានចាប់ផ្តើមរៀនធ្វើឧបករណ៍នេះឡើង។ ក្រោយមកទៀត គាត់ក៏បានបង្រៀន លោក មុនីវង់ ដែលជាកូនប្រុសខ្លួនឱ្យចេះជំនាញនេះដែរ។ មិនយូរប៉ុន្មាន លោក មុនីវង់ (កើតក្នុងឆ្នាំ ១៩៩០) បានច្នៃរបៀបធ្វើថ្មីៗបន្ថែមទៀត ដែលរបៀបខ្លះត្រូវឪពុករបស់លោកយកគម្រូតាមវិញក៏មានដែរ។

 

«ពីមុន ពេលដែលគាត់ពុះឫស្សីហើយ គាត់ហាលរយៈពេលពីរទៅបីថ្ងៃ ឬមួយថ្ងៃកន្លះ។ ឪពុកខ្ញុំក៏ធ្លាប់ធ្វើបែបហ្នឹងដែរ។ តែសម្រាប់ខ្ញុំ ដូចដែលបានធ្វើឱ្យបងមើលមុននេះ ខ្ញុំជ្រើសរើសការរោលនឹងភ្លើង ដោយសារតែវាលឿន។ ឥឡូវ ឪពុកខ្ញុំធ្វើតាមខ្ញុំដែរ។» (លោក ជី មុនីវង់)

 

 

ចំណេរក្រោយមក លោក ចិន និង មុនីវង់ ត្រូវគេស្គាល់ថា ជាអ្នកផ្ទាត់អង្កួច និងលេងអង្កួចឫស្សីជំនាន់ថ្មី។ ប៉ុន្តែ នៅប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ពួកគាត់សង្កេតឃើញថា ភ្ញៀវទេសចរណ៍មិនស្គាល់អង្កួចដូចពីមុនឡើយ។ មនុស្សមកទិញអង្កួច ចេះតែស្បើយទៅៗ បណ្តាលឱ្យពួកគាត់ចាប់ផ្តើមពិបាករកប្រាក់មកផ្គត់ផ្គង់គ្រួសារ។

ចូលដល់វ័យសាមស្តើង លោក ចិន និងលោក មុនីវង់ បានចូលបម្រើការងារពេញម៉ោង ហើយពួកគេមិនសូវមានពេលទំនេរមកធ្វើអង្កួចដូចមុននោះឡើយ។ តែទោះជាយ៉ាងណា ពួកគេសប្បាយចិត្តដែលឪពុកគេនៅបន្តបង្រៀនចៅៗ ពីរនាក់ទៀត ពីរបៀបធ្វើអង្កួច។ ពួកគេសង្ឃឹមថា ទំនៀមទម្លាប់ធ្វើអង្កួចនៅក្នុងគ្រួសារគេនឹងនៅតែបន្ត និងបន្តរីកចម្រើនទៅមុខជាលំដាប់។ ហើយមនុស្សគ្រប់វ័យនឹងនៅតែស្គាល់ ហើយអាចបន្តរីករាយផ្ទាត់អង្កួចនេះម្តងទៀត។

 

 

ម៉ុង គើយ

 

«បើតាមឪពុកខ្ញុំ គាត់ប្រាប់ខ្ញុំថា គាត់ចេះធ្វើអង្កួចតាំងពីពេលដែលគាត់ចេះកាន់កាំបិតមកម្លេះ។ មានន័យថា ពេលដែលគាត់អាយុដប់ឆ្នាំជាង ហើយគាត់ចាប់ផ្តើមកាន់កាំបិតបាន គាត់ក៏ចាប់ផ្តើមធ្វើតែម្តង។ ហើយដែលគាត់ចេះធ្វើនេះ គាត់មិនបានរៀនពីអ្នកណាទេ គឺគាត់រៀនពីជីតារបស់ខ្ញុំ។ ជីតារបស់ខ្ញុំឈ្មោះ ម៉ុង។ គាត់តែងប្រាប់ឪពុកខ្ញុំថា ពុកខ្ញុំត្រូវរៀនឱ្យចេះ ព្រោះវាជារបស់យើង។» (លោក គើយ រដ្ឋា, កូនប្រុសរបស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ ម៉ុង គើយ)

 

 

ព្រឹទ្ធាចារ្យ ម៉ុង គើយ (កើតឆ្នាំ ១៩៣៧) ធ្លាប់ជាអ្នកធ្វើអង្កួចឫស្សីដ៏ល្បីឈ្មោះបំផុតម្នាក់ប្រចាំខេត្តសៀមរាប។ គាត់រស់នៅក្នុងភូមិព្រះដាក់ ដែលស្ថិតនៅមិនឆ្ងាយប៉ុន្មានពីភូមិរបស់ លោក ក្រាក់ ជី និងកូនៗរបស់គាត់។ ព្រឹទ្ធាចារ្យ ម៉ុង គើយ គឺជាមនុស្សដំបូងដែលធ្វើឱ្យកុមារ ចិន ស្គាល់អង្កួច ហើយក៏ជាមនុស្សម្នាក់ដែលបានបង្រៀនឪពុករបស់ លោក ចិន គឺលោក ក្រាក់ ជី ពីរបៀបធ្វើអង្កួច នៅពេលក្រោយមក។

កាលនៅពីក្មេង លោកតា គើយ បានរៀនវិជ្ជាធ្វើអង្កួចពីឪពុកគាត់។ ហើយគាត់បានលក់អង្កួច ដូង និងរបស់ផ្សេងៗទៀតទៅឱ្យភ្ញៀវទេសចរណ៍នៅតាមប្រាសាទនានាក្បែរភូមិគាត់ស្នាក់ប្រាស្រ័យ។ ក្រោយធំដឹងក្តី លោកតា គើយ ក៏បានក្លាយជាកសិករ និងជាជាងឈើទៀតផង។

លោកតា ម៉ុង គើយ បានរៀបការជាមួយប្រពន្ធទីពីររបស់គាត់ គឺលោកយាយ ឡាវ ម៉ិច (កើតឆ្នាំ ១៩៤៥) ក្នុងសម័យខ្មែរក្រហម។ គាត់បានចាប់ផ្តើមធ្វើអង្កួចសារជាថ្មីបន្ទាប់ពីការដួលរលំទៅនៃរបបយង់ឃ្នងនេះ។ ហើយចំណូលដែលគាត់រកបានពីលក់អង្កួច គឺសម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់ដល់ការរៀនសូត្ររបស់កូនៗគាត់។

បើតាមសម្តីកូនស្រីគាត់ អ្នកនាង លក្ខិណា បានឱ្យដឹងថា លោកយាយ ម៉ិច ក៏ធ្លាប់លេងអង្កួចឫស្សីដែរ កាលនៅពីក្មេង។ លោកយាយ ម៉ិច បានតំណាលប្រាប់រឿងប្តីគាត់ដល់យើងខ្ញុំថា ប្តីគាត់តែងនិយាយថា៖ «បងស្រឡាញ់អូន!» តាមរយៈការផ្ទាត់អង្កួចនេះឯង។

លោកតា ម៉ុង គើយ បានចែកឋាននៅវ័យប្រមាណ ៧០ ឆ្នាំ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១២។ ហើយកូនប្រុសទាំងបួននាក់របស់គាត់ មានមោទកភាពក្រៃលែងដែលបានបន្តទំនៀមទម្លាប់ធ្វើអង្កួចមកទល់សព្វថ្ងៃ។

 

«កាលពីដើម មនុស្សស្រីក៏និយាយតែតាមរយៈអង្កួចដែរ! មិនមែនមានតែមនុស្សប្រុសទេ! ពេលយប់ឡើង គេដើរលេង ហើយគេផ្ទាត់ថា «អូនស្រលាញ់បង!»។ [សើច…!] គេនិយាយតែតាមរយៈអង្កួច។» (ឡាវ ម៉ិច, ភរិយារបស់ ម៉ុង គើយ)

 

 

អង្កួចនៅសារមន្ទីរនៃចក្រភពអង់គ្លេស

 

«នៅពេលដែលខ្ញុំបានឃើញរូបភាពនោះ ខ្ញុំមានអារម្មណ៍រំភើបមែនទែន។ ខ្ញុំមិនដែលនឹកស្មានថា ស្នាដៃរបស់គាត់បានផ្សព្វផ្សាយនៅថ្នាក់អន្តរជាតិសោះ។ ដោយសារសូម្បីតែនៅក្នុងស្រុក ក្មេងខ្លះមិនស្គាល់វាផង។ ដូចនេះ ខ្ញុំមិនដឹងថាវាមានតម្លៃដល់ថ្នាក់អន្តរជាតិ។ ពេលដែលឃើញអង្កួចនេះ ខ្ញុំនឹកដល់គាត់។ សម្រាប់គ្រួសារខ្ញុំ អង្កួចដូចជាតំណាងឱ្យឪពុកខ្ញុំអ៊ីចឹង។» (អ្នកនាង គើយ លក្ខិណា, កូនស្រីរបស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ ម៉ុង គើយ)

 

 

សារមន្ទីរនៃចក្រភពអង់គ្លេសមានអង្កួចតែមួយគត់នៅក្នុងសមុច្ច័យ របស់ខ្លួន ហើយជាឧបករណ៍ដែលគេមិនដឹងសោះឡើយថា នរណាជាអ្នកធ្វើ តែគេដឹងថាឧបករណ៍នេះត្រូវបានប្រគល់ឱ្យសារមន្ទីរនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៦៦។ នៅពេលដែលក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវបង្ហាញរូបថតអង្កួចដែលបានរក្សាទុកក្នុងសារមន្ទីរនោះទៅកាន់បងប្រុស ចិន និង មុនីវង់ ក៏ដូចជាឪពុកពួកគាត់ លោក ក្រាក់ ជី អ្នកទាំងអស់គ្នាគិតថា ឧបករណ៍នេះមានលក្ខណៈស្រដៀងគ្នានឹងទម្រង់អង្កួចរបស់លោកតា ម៉ុង គើយ ជាពិសេសគឺ រូបរាង កម្រាស់ និងប្រវែង ក៏ដូចជាលក្ខណៈនៃថ្នាំងឫស្សីក្បែរអណ្តាតរបស់ឧបករណ៍នេះ។

នៅពេលដែលពួកយើងបង្ហាញរូបភាពឧបករណ៍ ដែលគេរក្សាក្នុងសារមន្ទីរនៃចក្រភពអង់គ្លេស ដល់លោកយាយ ម៉ិច ដែលជាប្រពន្ធ និងអ្នកនាង លក្ខិណា និងលោក រដ្ឋា ដែលត្រូវជាកូនៗរបស់លោកតា ម៉ុង គើយ ពួកគេទាំងអស់គ្នាមានអារម្មណ៍រំជើបរំជួល។ ពួកគេចាំរូបរាងឧបករណ៍ដែលឪពុករបស់ពួកគេធ្វើច្បាស់ណាស់ ដោយសារតែពេលនោះ លោកតា គើយ បានលក់អង្កួចនេះយ៉ាងគគ្រឹកគគ្រេងឱ្យភ្ញៀវទេសចរណ៍ទាំងក្នុងស្រុក និងក្រៅស្រុក។ ដោយសារតែមានជំនួយការពីអ្នកធ្វើអង្កួច លោក គើយ រដ្ឋា ក្រុមអ្នកស្រាវជា្រវកំពុងតែធ្វើការជាមួយសារមន្ទីរនៃចក្រភពអង់គ្លេស ដើម្បីបញ្ចូលព័ត៌មានអំពីប្រភពនៃឧបករណ៍នេះទៅក្នុងបញ្ជី។

 

សេចក្តីថ្លែងអំណរគុណ

 

គម្រោងស្រាវជ្រាវនេះឧបត្ថម្ភដោយ កម្មវិធីចំណេះដឹងអំពីសម្ភារៈដែលជិតបាត់បង់ របស់សារមន្ទីរនៃចក្រភពអង់គ្លេស និងគាំទ្រដោយ អាខាឌា (Arcadia) ដែលជាមូលនិធិសប្បុរសធម៌របស់ លីសប៊ែត រ៉ូស៊ីង (Lisbet Rausing) និង ភីតធ័រ ប៊ែលវីន (Peter Baldwin)។
អង្គការយូណេស្កូប្រចាំប្រទេសកម្ពុជា ជួយគាំទ្រដល់ការផ្សព្វផ្សាយពីលទ្ធផលនៃគម្រោងនេះ ដោយធ្វើការបោះពុម្ពផ្សាយ និងចែកចាយកូនសៀវភៅនេះ។
ក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវក៏សូមអរគុណដល់អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា និងក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ សម្រាប់ការគាំទ្រ។
បើលោកអ្នកចង់ស្វែងរកវីដេអូឯកសារ និងឯកសារផ្សេងៗទាក់ទងនឹងគម្រោងនេះ សូមអញ្ជើញចូលទៅកាន់គេហទំព័រ www.emkp.org។

សម្រាប់ព័ត៌មានបន្ថែម សូមទាក់ទង បណ្ឌិត ខាត់ធឺរីន ហ្ក្រាន៖ catherine.grant@griffith.edu.au

ក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវមាន៖
លោកស្រី ខាត់ធឺរីន ហ្ក្រាន (អ្នកដឹកនាំគម្រោង)
លោក សុង សេង (ដៃគូសហការ)
លោក ប៉ាទ្រីក ឃើសសាឡេ (ដៃគូសហការ)
កញ្ញា សាយ តុលា (ជំនួយ